تهیه و تنظیم: دکتر مهندس احمد قدس
فوریه ۲۰۱۵

یکی از آلودگی‌های مهم در دنیا، که مورد بی‌توجهی قرارگرفته است و به مرگ خاموش طبیعت تعبیر می‌شود آلودگی خاک می‌باشد. هرکدام از آلودگی‌های محیط زیست که شامل آلودگی هوا، آب، خاک و آلودگی صوت هستند، معلول عواملی هستند که در نهایت به سودجویی و استفاده بی‌رویه بشر در طبیعت برمی‌گردد.

خاک، این سرمایه طبیعی با خطرات گوناگونی همیشه دست و پنجه نرم می‌کند، که شایع‌ترین آن، فرسایش خاک است. همان فرسایشی که همه بعنوان عامل پدیدآورنده سیلاب می‌شناسیم. اما یک خطر فاحش نادیده دیگری نیز وجود دارد که خاک را بعنوان پایه اساسی زیستی بشر تهدید می‌کند و آن آلودگی خاک است. خطر آلودگی خاک، کمتر از خطر آلودگی هوا نیست. اما از آنجائیکه این آلودگی ملموس نیست، کمتر به آن توجه می‌شود. ما همیشه از بحرانهایی که گاه مانند توفان مشهود می‌باشند و گاه خاموش و بیصدا نقشی در از بین بردن زندگی و محیط زیست ایفا می کند، مانند آلودگی هوا و آب مورد نظر مردم می‌باشد ولی از آلودگی خاکی که بر روی آن زیست می‌کنیم، غافل هستیم.

خاک پایه اساسی زندگی بشر است. که آلودگی آن، کمتر از خطر آلودگی هوا نیست. این سرمایه طبیعی همیشه با خطر گوناگونی دست و پنجه نرم می‌کند که شایع‌ترین آن فرسایش خاک است، همان فرسایشی بعنوان پدیدآورنده سیلاب می‌شناسیم.

قانون خاک: موجب جلوگیری از افزایش آلودگی خاک می‌شود. بطور کلی، هرگونه تغییر در ویژگی اجزای تشکیل‌دهنده خاک، بطوریکه استفاده از آن ناممکن شود، آلودگی خاک نامیده می‌شود. آلودگی خاک باعث ازبین رفتن پوشش گیاهان و کاهش رشد و نمو گیاه و درنهایت منجر به فرسایش خاک و بیابان‌زایی می‌شود. درحال حاضر، در کشورهای اروپایی برای جلوگیری از آلودگی خاک، عامل بازدارندهای با عنوان «قانون خاک» وجود دارد که موجب می‌شود تا حد زیادی از افزایش آلودگی خاک جلوگیری شود.

پاکسازی محیط زیست:
تا سال ۲۰۰۰ در ایالات متحده امریکا، حدود ۲ درصد از درآمد ناخالص ملی صرف پاکسازی محیط زیست و کنترل آلودگی شده است. پس از سال ۲۰۰۰ این مبلغ به بیش از ۲/۸ درصد از تولید ناخالص ملی افزایش یافته است. البته باستثنای هلند، در اروپا هیچ کشوری به این میزان سرمایه‌گذاری نکرده است.

آلودگی خاک و آب‌های زیرزمینی در ایران:

درصد کمی از فاضلابهای صنعتی و خانگی در ایران تصفیه می‌شود. دو بخش عمده فاضلابهای خانگی و صنعتی کشور بدون تصفیه و بصورت خام وارد محیط زیست می‌شوند که این روند آلودگی خاک و آبهای زیرزمینی را درپی دارد که نمونه بارز آن، افزایش مقدار نیترات در آب چاه است. ولی خوشبختانه آلودگی خاک در اثر باران‌های آسیدی در کشور کمتر دیده می‌شود.

متاسفانه اطلس یا نقشه آلودگی خاک در ایران بظور کامل تهیه نشده یا دردسترس نیست و آمار دقیقی از میزان آلودگی خاک در کشور نمی‌باشد، ولی آنچه مسلم است، آلوده‌ترین مناطق آلوده ایران استان اصفهان، جنوب تهران، استان بوشهر، عسلویه، سرچشمه در کرمان، استان سیستان و بلوچستان و قسمت بزرگی از خوزستان می‌باشد. در استان تهران، آلودگی ناشی از نشت نفت لوله‌های انتقال نفت در جنوب تهران، یکی از آلاینده‌های خاک می‌باشد. از طرفی دیگر استفاده از سموم کشاورزی در استان تهران نیز از دیگر آلاینده‌های خاک می‌باشد. باران‌های اسیدی بعلت وجود آلودگی هوای تهران، اراک، اهواز و دیگر جاها نیز از دیگر موارد آلوده‌کننده خاک در این شهرها می‌باشند.