کرمانشاه گهواره تمدن
فرهاد آهی • ۱۲ فروردین ۱۳۹۷ • فرهنگ و هنر • مجله اینترنتی • گزارش فعالیتهای کانوندر تاریخ ۰۷٫۰۳٫۲۰۱۸ در محل کانون مهندسین ایرانی در اتریش سمیناری با عنوان ” کرمانشاه گهواره تمدن ” برگزار گردید که با استقبال گرم علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ ایران همراه بود. آنچه در زیر می آید خلاصه ای است از مجموع ۳ ساعت سخنرانی همراه با تصویر، موسیقی خاص مناطق کرد نشین به ویژه کرمانشاه و فیلم . امید است مطالعه این مطلب بتواند خوانندگان را تا حدی با شرایط و ویژگی های استان کرمانشاه آشنا سازد .
استان کرمانشاه بر میانه نوار غربی کشور قرار گرفته و از شمال یا استان کردستان ، از شرق با استان همدان ، از جنوب با استان های ایلام و لرستان و از غرب با کشور عراق هم مرز است . شهرکرمانشاه به عنوان مرکز استان ، نهمین شهر پرجمعیت و یکی از کلان شهرهای ایران میباشد که دارای جمعیتی بالغ بر۹۴۷٬۰۰۰ نفردرسال۱۳۹۵ و مساحت ۹۳٬۳۸۹٬۹۵۶ متر مربع است. شهر کرمانشاه بزرگترین شهر کردنشین و مهمترین شهر در منطقه مرکزی غرب ایران است.
استان کرمانشاه در ادوار مختلف تاریخ مورد سکونت قرار گرفته است، شواهد و مدارک باستان شناختی نشان میدهد این منطقه از اولین زیستگاههای انسان اولیه به شمار میرفته و یکی از مراکز مهم جمعیتی در زاگرس میانی محسوب می شده است. تمامی مراحل و ادوار زندگی انسان از عهد حجر تا دورههای تمدنی پیش از تاریخ و سپس تا تشکیل حکومت های بزرگ سیر تطور خویش را در این محدوده طی کرده است .
از جمله مهمترین مکان هایی که در آن آثار مربوط به عصر سنگ یافت شده غار شکارچیان در کوه بیستون و نیز روستای هجیج در منطقه اورامانات است . پس از سپری شدن این دوران ها و از حدود ۹۰۰۰ سال پیش بشر غر ها را ترک کرده و به یکجا نشینی روی آورد . آثار بجای مانده از این دوران دراستان کرمانشاه مهم و منشا بسیاری از استنتاج های تاریخ شناسی می باشند . ازاین دست می توان به تپه سراب در هفت کیلومتری شمال شرق کرمانشاه ، گنج تپه درشهرستان هرسین و تپه سراب در شهر کرمانشاه اشاره کرد .
در هزاره چهارم پیش از میلاد استان کرمانشاه یکی از مراکز مهم تجاری و بازرگانی بوده و بازرگانان آن با بازرگانان شوشی و بینالنهرینی به داد و ستد و مبادله کالا مبادرت میورزیدند. حضور بازارهایی در گودین کنگاور و چغاگاوانه اسلام آباد از آن دوره شاهدی بر این مدعا است . آنچه که پیرامون تاریخ ایران در کتاب های تاریخی نوشته شدهاست ، معمولاً آغاز تاریخ ایران را از ابتدای دوران مادها و یا هخامنشی معرفی نموده و درباره اقوامی که پیش از مادها در این سرزمین میزیستهاند بندرت و یا کمتر اشاره میشود . خیلی پیشتر از استقرار مادها در منطقه غرب ایران اقوامی به نامهای گوتیها و لولوبیها و کاسیها به ترتیب از شمال به جنوب در نواحی غربی ایران میزیستهاند . اقوام فوق با هورّیان و اکدیها و سومریها که در بینالنهرین و سوریه ساکن بودند ارتباط داشتهاند .
با شکلگیری حکومت ماد ها، این خطه نیز یکی از مراکز مادی محسوب می شده است که از این دوره یادمانهایی با ارزش چون دژ گودین در کنگاور برجای مانده است. در دوره هخامنشی با عبور جاده شاهی که یک رشته آن اکباتان را به بابل وصل میکرد بر رونق و آبادانی این منطقه افزوده شد. استان کرمانشاه در دوره ساسانی بیش از هر دوره دیگری از اعتبار و رونق خاصی برخوردار بوده است. این منطقه همواره مورد توجه شهریاران ساسانی بوده و به علت نزدیکی با تیسفون پایتخت آنها ، ایام تابستان را در قصور ییلاقی اینجا می گذرانده اند.
استان کرمانشاه در جنگ جهانی دوم یکی از مناطق ایران بود که صحنۀ درگیری میان نیروهای درگیر در جنگ بود. این استان توسط نیروهای متفقین و به طور مشخص نیروهای نظامی انگلستان و آمریکا اشغال شد. در جنگ جهانی دوم سپاه منطقه غرب که شامل لشکر ۱۲ کرمانشاه و لشکر ۵ بود تنها نیروی ایرانی بودند که ۴۸ ساعت در برابر قوای انگلیسی مقاومت کردند.
کرمانشاه زیستگاه ایلات و اقوام مختلفی می باشد که از جمله مهم ترین آن ها می توان به ایل کلهر که بزرگترین ایل کرد و دومین ایل بزرگ ایران می باشد و نیز ایل های سنجابی ، قلخانی ، گوران ، زنگنه و… اشاره کرد .
زبان مردم استان کرمانشاه کردی و فارسی می باشد . در این استان زبان کردی با گویش های مختلف از جمله کردی کرمانشاهی، کلهر، سنجابی ، اورامی ، هورامی ، جافی و لکی صحبت می شود زبان فارسی کرمانشاهی مختص شهر کرمانشاه است . در شهرستان سنقر علاوه بر اقوام کرد زبان ، از دیرباز ترک زبان ها نیز زیست داشته اند که به ترکی سنقری سخن می گویند .
در استان کرمانشاه گوناگونی طبیعت ، تنوع جانداران و نیز پیشینه این منطقه در درازنای تاریخ به عنوان زیستگاه بشری جلوه های بی بدیلی را در کنار یکدیگر به وجود آورده اند . از این دست می توان به مواردی چون گوردخمه های گوناگون که هر یک بر دل سخت صخره از کوه تراشیده شده اشاره کرد . از مهمترین این دخمه ها عبارتند از گوردخمه اسحاقوند و نیز گوردخمه صحنه . شاید حسین کوهکن ملقب به فرهاد دوم نیز از این دخمه ها الگو گرفته و در دل کوه های سرسخت اورامانات این بار نه گور ، بلکه خانه هایی برای زیستن را تراشیده است .
بیستون یکی از مهمترین مناطق گردشگری استان می باشد . دیواره بیستون در زمره دیواره های مهم صخره نوردی در دنیا بوده و غار پرآو از غار های بسیار سخت و فنی مورد توجه غار نوردان می باشد . در این منطقه که از مناطق حفاظت شده استان نیز می باشد می توان به بازدید کتیبه بیستون ، مجسمه هرکول ، سنگ نگاره گودرز ، کاروان سرای ساسانی و کاروان سرای عباسی رفت .
ریجاب یا به کردی ریژاو از دیگر مناطق زیبای استان بوده که طبیعت در آن به جلوه گری پرداخته است . آبشار ریجاب بلند ترین آبشار ایران و روستای پیران ، طاق گرا ، بقعه بابایادگار،قلعه یزدگرد و مسجد عبدالله ابن عمر از جمله جاذبه های این منطقه است .
در شهر کرمانشاه نیز جاذبه های گوناگونی همچون عروس هایی زیبا خود را در معرض چشمان بازدیدکنندگان قرار داده اند . از این جمله می توان از مجموعه تاق بستان مربوط به دوره ساسانی ، تکیه معاون الملک ، تکیه بیگلربیگی، مسجد عمادالدوله ، مسجد شافعی ها ، بازار سنتی کرمانشاه و نیز پارک های گوناگون مانند پارک کوهستان ، باغ گل ها و باغ پرندگان نام برد .
تنوع آب و هوا ، فرهنگ و سبک زندگی در این خطه از ایران باعث گوناگونی در خوراک و صنایع دستی منطقه شده است . از جمله مشهورترین غذا ها و شیرینی جات کرمانشاه می توان از دنده کباب کرمانشاهی ، خورش خلال ، خورش کدو حلوایی ، آش عباسعلی و سیب پلو کرمانشاهی ، نان برنجی و نان شکری ، کاک کرمانشاهی ، نان روغنی کرمانشاهی و بژی نام برد . رمز خوش طعمی و خوش عطری بسیاری از این غذا ها و شیرینی ها همانا روغن حیوانی کرمانشاهیست که از شهرت جهانی برخوردار است .
صنایع دستی مشهور استان عبارتند از انواع گیوه و کلاش ، گلیم ، موج ، چاقوی کرند و ساز هایی چون تنبور ، تار و دف .
استان کرمانشاه با توجه به موقعیت قرارگیری و دارا بودن بیش از ۳۳۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق ، تنوع آب و هوایی ، جاذبه های فرهنگی و قومیتی ، آثار گوناگون تاریخی، هتل های مجهز و به روز ، دسترسی به بازارهای استان های همجوار و کشور همسایه و وجود بازارچه های مرزی، مراکز علمی و دانشگاهی معتبر ، وجود برخی صنایع استراتژیک و پایه ای مانند سیمان ، پتروشیمی ، پالایشگاه نفت و گاز و شهرک های صنعتی و از همه مهم تر وجود زیرساخت ها و راه های هوایی و زمینی مناسب جهت دسترسی قابلیت بسیار بالای در جذب توریست با علاقه مندی های گوناگون مانند بازدید از اماکن تاریخی ، فرهنگ شناسی ، ورزشی ، طبیعت گردی و… و نیز جذب سرمایه جهت توسعه صنایع استان و اشتغال زایی دارد .